Positieve en negatieve stress

Stress speelt een prominente rol in ons alledaagse leven. Hans Selye is degene die de term stress in de jaren vijftig algemene bekendheid gaf. In het alledaagse taalgebruik is het woord een verzamelnaam geworden voor alle verschillende spanningen die we in het leven ervaren. Maar is stress nu de oorzaak van de spanningen of het gevolg?

Selye koos ervoor stress als een respons te definiëren en met het woord stressor de stimulus of gebeurtenis te beschrijven die de stressrespons teweeg brengt. Hij definieerde stress als ‘de non-specifieke respons van het organisme op elke druk of eis’. In zijn terminologie is stress de gehele respons van je organisme (lichaam én geest) op de stressoren die je ervaart. Een stressor kan zowel een interne als een externe gebeurtenis zijn. Een gedachte of een gevoel, maar ook bijvoorbeeld een lange ‘to do’ lijst. 

Professor Theo Compernolle definieert stress als volgt: “Stress is een ernstige verstoring van het evenwicht tussen de eisen die door een bepaalde situatie worden gesteld en de capaciteiten die aanwezig zijn om de situatie het hoofd te bieden, terwijl de hantering van deze situatie belangrijke gevolgen heeft.”

Ondanks kleine discrepanties in de verschillende definities van stress, is er overeenstemming over het feit dat stress zowel positief als negatief kan zijn.

We spreken van positieve stress, wanneer stress kortdurend is en kan bijdragen aan het overleven of welzijn. Denk bijvoorbeeld aan een situatie waarbij een spookrijder je tegemoet komt rijden. Dankzij de stressrespons ben je in staat direct te reageren en lukt het je op tijd het stuur om te gooien en in veiligheid te komen. Of bijvoorbeeld wanneer je je lichamelijk en/of geestelijk voorbereid op een wedstrijd. De stressrespons zorgt ervoor, dat je op de top van je kunnen presteert. Kortdurende stress heeft dus voordelen; het zorgt onder andere voor toegenomen alertheid, betere concentratie, bruisende creativiteit, extra energie en een groter uithoudingsvermogen. 

Wanneer stress niet in het belang van een persoon is en als een nare ervaring wordt gezien, spreken we van negatieve stress. Als je te lang stress ervaart of als deze te intens is kan dit zeer nadelige gevolgen hebben voor lichaam en geest. Daarom is het ook zo belangrijk dat spanning en ontspanning met elkaar in balans zijn, zodat je lichaam de tijd heeft om weer terug te keren in een toestand van rust. Je kunt het vergelijken met een elastiekje. Deze kan heel lang meegaan, ookal wordt eraan getrokken. Als er maar perioden van ontspanning zijn. Als je een elastiek te lang onder spanning zet, neemt na een tijdje de veerkracht af. De rek is eruit. Zo werkt het bij ons ook.

Je kunt diverse klachten gaan ontwikkelen als gevolg van te langdurige of te intense stress. Dit kunnen lichamelijke klachten, emotionele klachten en verstandelijke klachten zijn en tevens kan je verandering in gedrag gaan vertonen. Bij lichamelijke klachten kun je denken aan hoofdpijn, rugpijn, moeilijk in slaap komen, hartkloppingen, je altijd moe en lusteloos voelen. Bij emotionele klachten kun je denken aan een opgejaagd gevoel, snelle wisseling van emoties, veel zelfkritiek, onzekerheid. Bij verstandelijke klachten kun je denken aan concentratieproblemen, vaak iets vergeten, piekeren, overdreven waakzaam zijn. En als laatste; bij verandering in gedrag kun je denken aan frequent kortdurend ziekteverzuim, meer/minder eten dan gemiddeld, gezelschap ontvluchten, gebruik van kalmeringsmiddelen.

Wanneer je enkele symptomen van stress gaat herkennen is het belangrijk dat je in actie komt en die stress leert te beheersen. Hoe? Dat zal voor iedereen verschillend zijn. Een counselor of coach kan jou inzichten geven en je helpen die eerste stappen te gaan zetten naar een leven met minder stress. Met minder spanning en meer ontspanning. Want als je doet wat je altijd deed, zal je krijgen wat je altijd kreeg…